Nieuwe verhoudingen in de Amsterdamse politiek?

Afgelopen najaar discussieerden Amsterdamse politici op Twitter over de vraag of de verhoudingen tussen coalitie en oppositie veranderd zijn sinds de verkiezing van maart 2014, die resulteerde in een nieuwe coalitie.

Daar valt wel wat over te zeggen aan de hand van het stemgedrag over moties en amendementen gedurende de afgelopen twee jaar. Politiek gezien zijn voorstellen waar zo’n beetje iedereen het mee eens is niet zo interessant:

Een partij kan bijvoorbeeld een hoop moties indienen die heel breed gesteund worden, maar feitelijk weinig veranderen in de opstelling, laat staan het beleid, van de regering. Dit wordt in de literatuur wel «hurrah voting» genoemd: iedereen roept «hoera!», maar is er echt sprake van invloed? (Tom Louwerse)

In zekere zin zou je dat ook kunnnen zeggen over voorstellen die de steun hebben van de volledige coalitie. Interessanter zijn wat ik maar even x-voorstellen noem: voorstellen die niet de steun hebben van alle coalitiepartijen maar die toch worden aangenomen. In de Amsterdamse praktijk gaat het dan vaak om voorstellen waar de VVD tegen was. De verklaring is simpel: coalities zijn in Amsterdam relatief rechts, waardoor linkse coalitiepartijen meer medestanders buiten de coalitie hebben.

Laten we beginnen met de situatie voor de verkiezing van maart 2014. De PvdA was de grootste partij. De coalitie bestond uit GroenLinks, PvdA en VVD, maar de grotere linkse partijen PvdA, GroenLinks en SP hadden een comfortabele meerderheid. De grafiek hieronder laat de indieners van x-voorstellen zien. De pijlen laten zien van wie ze de steun wisten te krijgen om te zorgen dat deze voorstellen werden aangenomen.

De grootte van de cirkels correspondeert met de grootte van de fracties; de roze cirkels zijn coalitiepartijen. De dikte van de pijlen correspondeert met het aantal keer dat een partij een x-voorstel van een andere partij steunde. De richting van de pijlen zie je niet alleen aan de pijlpunt maar ook aan de kromming: pijlen buigen naar rechts.

Het beeld is duidelijk: PvdA en vooral GroenLinks waren de bruggenbouwers die steun wisten te vinden voor x-voorstellen.

En dan de situatie na maart 2014. Inmiddels is D66 de grootste partij en de coalitie bestaat uit SP, D66 en VVD. PvdA en GroenLinks zitten dus in de oppositie, maar ze blijken nog steeds een sleutelrol te spelen bij het aangenomen krijgen van x-voorstellen. Vooral GroenLinks is een bruggenbouwer: deze partij zat achter ongeveer de helft van de x-voorstellen.

De actiefste bruggenbouwer is Jorrit Nuijens (GroenLinks), gevolgd door Maarten Poorter (PvdA) en Femke Roosma (GroenLinks).

Methode

Gegevens zijn afkomstig van het raadsarchief van de Amsterdamse gemeenteraad. Daar kunnen uitslagen van stemmingen over moties en amendementen vanaf januari 2013 worden gedownload als Excelbestand. Het bestand (gedownload op 31 januari 2015) bevat informatie over 1.163 (versies van) voorstellen waarover is gestemd tot en met 17 december 2014.

Over dit Excelbestand zijn een aantal opmerkingen te maken. Aan de ene kant is het fantastisch dat deze informatie beschikbaar wordt gesteld. Aan de andere kant is dit bestand een beest dat slechts met flink wat regels code getemd kan worden. De manier waarop stemgedrag wordt vermeld varieert («verworpen met de stemmen van de SP voor», «aangenomen met de stemmen van de raadsleden van drooge en de goede tegen»); de structuur van de titel is in november 2014 aangepast; de Partij voor de Dieren wordt soms aangeduid met de volledige naam en soms met de afkorting; en soms is de tekst die het stemgedrag beschrijft ingekort omdat deze blijkbaar niet in een cel paste. Gezien de complexiteit van het bestand valt niet voor honderd procent uit te sluiten dat er een keer iets mis kan zijn gegaan met het classificeren van de voorstellen.

De analyse richt zich (noodzakelijkerwijs) vooral op zichtbare invloed. De eerste indiener wordt opgevat als initiatiefnemer. In de praktijk zal het vast wel eens voorkomen dat een initiatiefnemer een ander raadslid de eer gunt om eerste indiener te zijn.

De code voor het opschonen en analyseren van de gegevens is hier te vinden. De D3.js code voor de netwerkgrafieken is gebaseerd op dit voorbeeld.